با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی اجتماعی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه پیام نور

3 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه پیام نور

چکیده

پژوهش حاضر با هدفِ بررسی اثربخشی آموزش تفکر انتقادی برباورهای معرفت­شناختی دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه یزد درسال تحصیلی 91-1390 انجام گرفت که از لحاظ هدف در طبقه­ی تحقیقات کاربردی و از لحاظ روشِ گردآوری داده­ها در قالب تحقیقات آزمایشی قرار می­گیرد. جامعه‌ی آماری شامل کلیه­ی دانشجویان دوره­ی کارشناسی دانشگاه یزد به تعداد 11052 نفر بوده است. طی مراحلِ روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ایِ مرحله­ای، دانشجویانِ دو کلاس از رشته­ی علوم تربیتی به عنوان گروه­های نمونه انتخاب و در مراحل بعد به تصادف به گروههای آزمایش و کنترل اختصاص یافتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه‌ی معرفت­شناختی شومر (1992) با 63 گویه و پروتکل آموزش تفکر انتقادی براساس دیدگاه هایپل (1984)، فیشر (2005) و مایرز (1986) در قالب شش جلسه آموزش دو ساعته بوده است. برای توصیف داده‌ها وتحلیل فرضیه‌های تحقیق از شاخص‌های آمار توصیفی و روش آماری تحلیل کوواریانس (پس از بررسی پیش فرض‌های آن) استفاده شد. براساس مهمترین نتایج به دست آمده، آموزش تفکر انتقادی باعث بهبود باورهای معرفت شناختی دانشجویان گروه آزمایش در مقایسه با دانشجویان گروه کنترل شده است. در سطح خرده مقیاس­ها، آموزش تفکر انتقادی باعث افزایش باورهای معرفت­شناختی افراد در ابعاد توانایی ذاتی یادگیری، ساده بودن دانش، قطعیت دانش، منبع دانش و یادگیری سریع دانش شد اما تأثیر متفاوتی بر باورهای معرفت­شناختی دانشجویان دختر و پسر نداشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of critical thinking training on epistemological beliefs of students

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Kamali Zarch 1
  • Hossein Zare 2
  • Somayeh Alavi Langeroudi 3

1 Assistant Professor of Psychology, Payame Noor University

2 Associate Professor of Psychology, Payame Noor University

3 Student of Master of Psychology at Payame Noor University

چکیده [English]

 
Aims: This study aimed at investigating the effect of critical thinking instruction on epistemological beliefs of B.A students of Yazd university in 2011-12 academic year. Method:  The study was conducted by experimental method. The statistical population included 11052 B.A students of Yazd University. The sampling was conducted using random method of stage cluster sampling. The students were divided into the experimental and control groups randomly. The research instruments were Schomer's epistemological beliefs questionnaire (1992) and critical thinking training protocol.  in six session longs two hours based on Paul(1984), Fisher(2005) and Mayers (1986) the treatment took six sessions of two hours long. Descriptive statistical indexes and analysis of covariance test were applied to test the research hypotheses. Results and conclusion: The results showed that the instruction of critical thinking enhanced epistemological beliefs of the experimental group more than the control group. Also in subscale levels of epistemological beliefs questionnaire, the statistical results showed that the instruction increased epistemological beliefs of students in: innate learning ability, the simplicity of epistemology, the determinism of epistemology and rapid learning. However, the results did not show a significance difference between males and females.

 - آقازاده، ابراهیم؛ رضایی، اکبر و محمدزاده، علی (1388). رابطه باورهای معرفت­شناختی و انگیزشی دانشجویان دچار درگیری شناختی. تازه‌های علوم شناختی؛ 11(4) : 74-36 .
- امامی، سها (1377). رابطه باورهای معرفت­شناختی و پیشرفت تحصیلی با راهبردهای یادگیری. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
- برجعلی­لو، سمیه (1386). تفکر انتقادی، سبک­های هویت و تعهد هویت: پیش­بینی خودکارآمدی تحصیلی دانش­آموزان پایه سوم دبیرستان. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
- جاویدی­کلاته جعفرآبادی، طاهره و عبدلی، افسانه (1389). روند تحول تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، مطالعات تربیتی و روان­شناسی؛ 11(2)، 120-103. 
- جمشیدیان قلعه­سفیدی، توران و فراهانی، علی اکبر (1388). رابطه زبان مادری، جنسیت و سن با سطح تفکر انتقادی. پژوهش  زبان­های خارجی، 55 : 86-71.
- جهرمی، رضا؛ غلامعلی لواسانی، مسعود و رستگار، احمد (1388). ارائه مدلی برای اضطراب رایانه بر اساس باورهای        معرفت­شناختی و اهداف پیشرفت. مجله روان­شناسی و  علوم­تربیتی، 39 (2) ، 121-101.
- خرمی­نیا، شعبانعلی (1387). رابطه‌ی پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد با سابقه تحصیلی دوره آموزش متوسطه آنان. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد. 
- خلیل­زاده، نور ا... و سلیمان­نژاد، اکبر (1383). تفکر انتقادی. تهران: انتشارات مهر امیرالمؤمنین.
- خلیلی صدرآباد، افسر و سهرابی، فرامرز (1390). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بر نگرش کلی دانش­آموزان نسبت به سوء مصرف مواد مخدر. مجله روان شناسی 59، 15(3)، 268-283.
 - رضایی، اکبر و خداخواه، شبنم (1388). رابطه بین سبک‌های فرزند پروری و باورهای معرفت­شناختی با پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان مقطع متوسطه. علوم تربیتی؛ 2 (5): 134-117.
- سپهری، صفورا و لطیفیان، مرتضی (1386). تأثیر باورهای معرفت­شناختی به هدف‌های پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. مجله روان­پزشکی و روان­شناسی بالینی ایران؛ 4، 392- 385.
- سیف، دیبا؛ رضویه، اصغر و لطفیان، مرتضی (1386). رابطه باورهای معرفت­شناختی و انگیزشی دانش­آموزان تیزهوش درباره فرآیند یادگیری و دانش ریاضی. مجله روان­شناسی و علوم­تربیتی. 37 (1)، 19-1.
- شریعتمداری، علی (1382). نقد و خلاقیت در تفکر. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
- شعبانی ورکی، بختیار و حسین­قلی­زاده، رضوان (1386). تحول باورهای معرفت­شناختی دانشجویان. ماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد؛ 14( 24).
- شعبانی ورکی، بختیار (1379). رویکردهای یاددهی-یادگیری: مفاهیم بنیادها و نظریه‌ها.انتشارات آستان قدس.
- شعبانی، حسن (1382). روش تدریس پیشرفته (آموزش مهارت‌ها و راهبردهای تفکر) تهران: سمت.
- شعبانی، حسن (1385). مهارت های آموزشی و پرورشی:روش‌ها و فنون تدریس. تهران: سمت.
- شیولسون، ریچارد، جی (1386). استدلال آماری درعلوم رفتاری، جلد دوم، ترجمه: علیرضا کیامنش، تهران، جهاد دانشگاهی، دانشگاه علامه طباطبایی. 
- صدوقی، میترا و خلخالی، علی (1387). تأثیر آموزش تفکر انتقادی بر پیشرفت تحصیلی. فصلنامه‌ی اقتصاد و مدیریت، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، 19.
- طلایی، خ. (1379). بررسی رابطه‌ی باورهای معرفت­شناختی، خودگردانی در یادگیری و پیشرفت تحصیلی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.
  - عباسی، زهره (1390). رفتار اطلاع­یابی از دیدگاه    معرفت­شناختی و روان­شناختی با تأکید بر مدل اطلاع­جویی کولثاو. مجله ارتباط علمی، 20. 
- گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گال، جویس (1996). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم­تربیتی و روان­شناسی. جلد دوم، ترجمه‌: احمد رضا نصر و همکاران، 1384، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- مایرز، چت (1986). آموزش تفکر انتقادی. ترجمه: خدایار ابیلی (1390). تهران: انتشارات سمت.
- محمودی­اصل، محمد  (1381). بررسی رابطه باورهای معرفت­شناختی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان سال دوم متوسطه شهرستان میاندوآب. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان­شناسی دانشگاه تبریز.
- مرزوقی، رحمت ا... (1383). فراشناخت نظریه­ها ودلالت‌هایی برای آموزش و پژوهش. شیراز : مشکوه.
- ملکی، حسن (1383). برنامه درسی و پرورش تفکر. خلاصه مقالات همایش برنامه درسی و پرورش تفکر. تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.
- میرزابیگی، محمدعلی؛ غلامعلی لواسانی، مسعود و محمدی، انوشیروان (1389). تأثیر آموزش مدل تفکر انتقادی ریچارد پل بر تفکر انتقادی دانش­آموزان. مجله روان­شناسی و علوم­تربیتی، 40 (1)، 85-71.
- Angeli, Charola M. (1997). Examinating the effects of context- free and context- situated instructional strategies on learners critical thinking, Indian university.
- Athari, Z.; Sharif, M.; Nematbakhsh, M. & Babamohammadi, H. (2009). Evaluation of critical thinking skills in Isfahan aniversity of medical sciences' students and its relationship with their Rank in university entrance exam rank.- Carlot, C.M. (1995). Effects of preexisting beliefs and repeated on belief change, comprehension, and recall of presasive text, Contemporary Educational psychology, 20, 201-221.
- Conley, A.M.; Pintrich, P. R.; Vekir, I. & Harrison, D. (2004). Changes in epistemological beliefs in elementary science students. Contemporary educational psychology, 29, 189-204.
- Dweek, C. & legget, E. (1988). A Social cognitive approach to motivation and personality. Psychological review, 95, 256-273.
- Duell, O.K. & schomer-aikins, M. (2001). Measures  of  peoples beliefs about knowledge and learning. educational psychogyreview, 13, 419-449.
- Fisher, Alec. (2005). Critical thinking: an introduction, united kingdom:Cambridge university press. 
- Hakan, K. & Munire, E. (2011). Profiling individual differences in undergraduates, epistemological beliefs: gender, domain and grade differences. Procedia- Social and Behavioralsciences, 31, 738- 744.
- Henry Wyre, S. (2007). Critical Thinking, Metacognition and Epistemological beliefs. A Disseration presented in partial fulfillment of the requirements for the degree doctor of education in educational leadership. University of phoenix.
- Huang, K. (2011). Metaconceptually- enhancedsimulation-basedinquiry the learning :effects on the 8 grade students conceptualchange and science epistemological beliefs. A Disseration submitted to the graduatefaculty in partial fulfillment of the requirements for the degree doctor of philosophy.university of Oklahoma.
- Kardash, C.M. & Scholes, R.J. (1996). Effects of preexisting beliefs, epistemological beliefs, and need for cognition on interprctation of controversial issues. Journal of educationalpsychology, 88 (2), 260-271. 
- King, P.M. & Kitchener, K.S. (1981). Reflecting judgement: concept of justification and their relationship to age and education. Journal ofapplied developmental psychology, 2, 89-116.
- King, P.M. & Kitchener, K.S. (1994). Developing Reflective Judgment: understanding and promoting intellectual growth and critical thinking in Adolescents and Adults,Sanfrancisco: Hossey- Bass. 
- Kuhn, D. (1993). "Science as argument: Implication for teaching and learning scientific thinking". ScienceEducation, 77, 319-337.
- Man chan, n.; Irene, T.Ho. & Kelly, y.L.Ku.(2011). Epistemic beliefs and critical thinking of Chinese students. Learning and Individual differences, 21,67-77.
- Marzoogni, R.; fouladchang, M. & shamshiri, B. (2008). Gender and level differences in epistemological beliefs of iranrn undergraduates students.Journal of applied sciences,8,4698-410.
- May M.H. Cheng.; Kwok-wai Chan.; Sylvia Y.F. Tang. & Annie Y.N. Cheng. (2009). Pre-service teachereducation students epistemological beliefs andtheir conception of  teaching. teaching and teacher education ,25,319-327.
- Peng, H. & fitzgerald, G.E. (2006). Relationship between Teacher Education students epistemological beliefs and their lerning outcomes in a case-based higher media learning environment.Journal of technology and teacher  education , 4,255-287.
- Perry, W.G. (1981). "Cognitive and ethical growth: The making of meaning in a chickering" (Ed.), The Modern American college. Sanfrancisco: Jossey- Bass.
- Ryan, M.P. (1984). Monitoring text comprehension: individual differences in epistemological standards, Journal of educational psychology, 76, 284-258.
- Schommer, M. (1990). Effects of beliefs about the nature of knowledge on comprehension. Journal of educational psychology, 82, 498-504.
-Schommer, M.; Crouse, A. & Rhodes, N. (1992). Epistemological beliefs and mathematical text comprehension: Believing it is simple does not make it so. Journal of Educational Psychology, 84, 435-443.
- Schommer, M. (1993). Comparisons of beliefsabout the nature ofknowledge and learning among post sccondary students. Research in higher education, 3, 355-370.
- Schomer , M. (1993). Eistemogical development and academic performance among secondary student, Journal of educational psychology,85(3):406-411. 
- Schomer, M. & Dunnell, P.A. (1994). Acomparison ofepistemological beliefs betweengifted and non-gifted high schoolstudents. Roeper press, 16, 207-210.
- Schommer, M. (1998). "The influence of age and education on epistemological, Journal ofeducational psychology, 68, 4.
- Schommer, M.; Christy, C. & Gianna, G. (1997). "The development of epistemological beliefs among secondary students: a longitudina study", Journal of educational psychology, 89.37.
- Schraw, G.; Dunkle, M.F. & Bendiken, L.D. (1995). Cognitive processes in well- defined and ill- defined problem solving.Applied cognitivepsychology, 9, 523-528.
- Shabani varaaki, B. (2003).’Epistemological Beliefs and leadership style among schoolprincipal s. international education  journal .(3) 224-231.
- Songer N.B. & Lin, M.C. (1991). How do students' views of science influence knowledge integration?, Journal of Research in science Teaching, 28, (9). 761- 784. 
- Vermunt, J.D. (1996). Meta cognitive, cognitive and affectiveaspects of learning styles and strategies: A phenomeno graphicanalysis highereducation, 31: 25-50.
- Weinstock, M. & beiser, H.Z. (2009). Separatingacademic and social experience as potential factors in epistemological development. learning and instruction,19,287-298.
- Woolfolk, A.E. (2004). Educational psychology. (9th ed). Pcarson, international Edition.
- Yildiran, D.; Demirci, N.; Tuysuz, M.; Bektas, O. & Geban, O. (2011). Adaptation of an epistemological belief instrument towards chemistry and chemistry lessons. Procedia socialand behavioral sciences, 15, 3718- 3722.