با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی اجتماعی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران ،

چکیده

مقدمه: هدف از این تحقیق تعیین تأثیر آموزش حل مسئله بر راهبردهای مقابله بر استرس و مسئولیت­پذیری دانشجویان است. روش: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش نیمه آزمایشی با گروه شاهد و آزمایشی و از نوع طرح پیش آزمون ـ پس آزمون است. جامعه آماری این تحقیق شامل دانشجویان کارشناسی آموزش از دور است که با روش نمونه ­گیری در دسترس 40 نفر از بین این افراد انتخاب و در دو گروه آزمایش (20 نفر) و گواه (20 نفر) گمارش شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه راهبردهای مقابله با استرس لازاروس و فولکمن (1988) و پرسشنامه مسئولیت­ پذیری نعمتی (1387) است. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از تحلیل کواریانس استفاده شد. یافته­ ها: داده­های جمع­ آوری شده توسط نرم افزار Spss و با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل شدند، نتایج تحلیل نشان داد آموزش حل مسئله بر ابعاد راهبردهای مقابله با استرس (راهبردهای مسئله­ مدار و هیجان­ مدار) و همچنین مسئولیت­ پذیری دانشجویان تأثیرگذار است و گروه آزمایش بعد از آموزش بیشتر از روش­های مسئله­ مدار استفاده کرده بودند. نتیجه­ گیری: با توجه به اینکه مسئله مداری میزان توانایی افراد برای مواجه با مسائل روز آن­هاست و بر اساس نتایج تحقیق آموزش حل ­مسئله می­ تواند این توانایی را در دانشجویان افزایش داده و باعث ارتقاء توانمندی­ های آن­ها برای مواجه با مشکلات و حل آن­ها باشد توصیه می ­شود، آموزش حل­ مسئله در تقویت مهارت­های دانشجویان مورد توجه قرار گیرد و از طریق برنامه‌های آموزشی و دانشگاهی پرورش یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effect of Problem-Solving Training on the Students Stress Coping Strategies and Responsibility

نویسنده [English]

  • Nasim seeed

Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Payame Noor University, Tehran, Iran,

چکیده [English]

Introduction: The purpose of this study is to examine the effects of problem-solving training on the  stress coping strategies and responsibility of distance education students. Method: The present research is quasi-experimental with control and experimental groups with pre-test and post-test. The statistical population of the study consisted of undergraduate students of distance education system among whom 40 were selected through available sampling method and assigned in two experimental (n = 20) and control (n = 20) groups. The research instruments for collecting data consisted of Lazarus and Folkman's (1988) Stress Coping Strategies Questionnaire and Nematic Responsibility Questionnaire (2008). Using SPSS software version 21, Covariance analysis was used for data analysis. Results: The results showed that problem solving training influenced the dimensions of stress coping strategies (problem-based and emotional-based strategies) as well as students' responsibility and the experimental group used problem solving methods more after training. Conclusion: Given that problem solving is the ability of individuals to deal with their daily problems, and based on the results of the research, problem solving training can increase this ability in students and enhance their ability to face problems. So it is recommended that problem-solving instruction be emphasized in enhancing students' skills and provided through academic and educational programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • problem-solving training
  • stress coping strategies
  • responsibility
  • students
-احیاء کننده، م. و یوسفی، ف (1396). «رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و سازگاری با دانشگاه نقش واسطه­ای راهبردهای مقابله با استرس». فصلنامه خانواده پژوهی، سال سیزدهم، شماره 50، صص391-373.
- افشاری، ر.؛ خوشابی، ک.؛ پوراعتماد، ح. ر. و مرادی، ش (1385). «بررسی راهبردهای مقابله ای و سلامت روان در مادران کودکان اتیستیک» فصلنامه خانواده پژوهی، پاییز، 2(7):285-292.
- اکبری، م.؛ شقاقی، ف. و بهروزیان، م (1390) «تأثیر آموزش مهارت­های حل مسئله بر اضطراب امتحان دانشجویان». روان­شناسی تحولی، دوره8، شماره 29، صص74-67.
- ایزدی‌فرد، ر. و سپاسی‌آشتیانی، م (1389). «اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری با آموزش مهارت حل مسئله در کاهش علائم اضطراب امتحان». مجله علوم رفتاری. شماره 1، صص 27-23.
- بذل، م (1383) «بررسی ارتباط مهارت حل مسئله و میزان سازگاری در دانش­آموزان دختر و پسر پایه دوم مقطع دبیرستانی در شمال و جنوب تهران». پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا، دانشکده روان­شناسی و علوم تربیتی.
- خسروی، ز. و رفعتی، م (1377). «نقش حالت­های خلقی بر شیوه ارزیابی دانش­آموزان دختر از توانایی مشکل گشایی خود». فصلنامه اندیشه و رفتار 4، 1، 35-45.
-خرازی، ک (1385). «یادگیری در رویکرد شناختی». تازه­های علوم شناختی، سال8، شماره4، صص89-86.
-دمیرچی، ی و وفایی، م (1384). «در تحقیق بررسی اثر کوتاه مدت و بلند مدت آموزش حل خلاق مسائل بر فرایند مسئله­یابی، حل مسئله و کاربرد راه حل آن­ها». مطالعات برنامه درسی، دوره 1، شماره 1، صص119-101.
- ذوالفقاری، ح.؛ زارع، ح.؛ فرج اللهی، م. و ملکی، ح (1393). «اثربخشی آموزش حل مسئله در فرآیندهای خودجوش نظم دهنده انتخاب، بهینه­سازی، و جبران در دانشجویان». ص 558.
- زنوزیان، س.؛ غرابی، ب. و یکه یزدان دوست، ر(1389). «اثربخشی آموزش حل مسئله در تغییر راهبردهای مقابله­ای دانشجویان». پژوهش­های نوین روان­شناختی، دوره 5، شماره20، صص 101-83.
- رضایی، م. ج.؛ اژه ای، ج. و غلامعلی لواسانی، م (1391). «تأثیر آموزش راهبردهای مقابله با باورهای غیرمنطقی با رویکرد شناختی بر اضطراب امتحان دانش­آموزان». مجله روان­شناسی.
- زراعت، ز. و غفوریان، ع. ر (1388). «اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بر خودپنداره تحصیلی دانشجویان»، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دوره2، شماره1، صص 26-23.
- سیف،ع. ا (1395). روان­شناسی پرورشی، تهران، انتشارات آگاه.
- شیرانی فرادنبه، ح.؛ نشاط دوست، ح. و طاهر، غ. ر (1392). «اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله بر کاهش استرس دانش­آموزان». کنگره سراسری روان­شناسی کودک و نوجوان، دوره 1.
- شریعت باقری،؛ حمد، م. و نیگپور، ف (1397). «تأثیر آموزش مهارت­های اجتماعی ـ ارتباطی بر مسئولیت­پذیری و سازگاری دانش­آموزان». روش­ها و مدل­های روان­شناختی. سال نهم، شماره 32.
- شهبازی، س. و حیدری، م (1391).«تأثیر آموزش الگوی حل مسئله اجتماعی دزوریلا و گلد فراید بر مهارت حل مسئله دانشجویان پرستاری». نشریه مرکز تحقیقات مراقبت­های پرستاری دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره2، شماره 76، 9-1.
- شهبازی، س.؛ حضرتی،م.؛ معطری، م. و حیدری، م (1391). «تأثیر آموزش حل مسئله بر هوشبهر هیجانی دانشجویان پرستاری شیراز». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، دوره 12، شماره 1، پیاپی 39، صص76-67.
- شمس علیزاده، ن.؛ کاکا برایی، ک.؛ احمدیان، ح. و ضابط، م (1394). «تأثیر آموزش جرأت­مندی بر خود­پنداره  دانشجویان پزشکی». مجله دستاوردهای روان­شناسی بالینی، 1(1)، 76-61.
- غضنفری، ف. و قدمپور، ع. ا (1387). «بررسی رابطه راهبردهای مقابله­ای وسلامت روانی درساکنین شهرخرم آباد». فصلنامه اصول بهداشت روانی، سال دهم، شماره37، صفحه47-54 .
-کاشانی وحید، ل.؛ افروز، غ. ع.؛ شکوهی یکتا، م. و خرازی، ک. (1394). «طراحی و تهیه برنامه آموزش حل مسئله بین فردی با رویکرد خلاقانه و بررسی اثربخشی آن بر بهبود مهارت حل مسئله دانش­آموزان سرآمد». نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، شماره 602، تابستان 1394 صص 44-53 .
- لطیفی، ز.؛ امیری، ش.؛ ملک پور، م. و مولوی، ح (1388). «اثربخشی آموزش حل مسئله شناختی ـ اجتماعی بر بهبود روابط بین فردی تغییر رفتارهای اجتماعی و ادراک خودکارآمدی دانش­آموزان مبتلا به ناتوانی یادگیری». فصلنامه تازه­های علوم شناختی، شماره 43، پاییز 1388  ص 70 .
- محمد خانی، ش. و مظلوم، م (1389). «رابطه باورهای فراشناختی و راهبردهای کنترل فکر با اضطراب صفت».روان­شناسی معاصر، دوره5، شماره2، صص23-32.
- معطری، م.؛ سلطانی، ع.؛ موسوی نسب، م. و آیت الهی، ع. ر (1384). «تأثیر آموزش حل مسئله بر خودپنداره دانشجویان پرستاری». مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 5(2)، 155-137.
- نعمتی، پ. س (1387). پرسشنامه مسئولیت‌پذیری نوجوانان. تهران، انتشارات روان‏سنجی.
- نعمتی، پ. س (1387). «تهیه و هنجاریابی آزمون
مسئولیت­پذیری دانش­آموزان مقطع راهنمایی شهر تهران در دو بعد شخصی و اجتماعی». پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران، دانشگاه علامه طباطبایی.
- طالبی، ا. ت. و خوشبین، ی (1391). «مسئولیت­پذیری اجتماعی جوانان». فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 59.
- یوسفی، ع. ر.؛ غرضی، ف. و گردان شکن، م (1391). «تأثیر آموزش حل مسئله بر خودکارآمدی و خودکارآمدی ادراک شده در نوجوانان». مجله تحقیقات علوم رفتاری، سال دهم، شماره 6، 1391 ص421 .
-Barker,S. (2002). "A prospective longitudinal investigation of social problem-solving appraisal on adjustment to academic motivation and performance". Development of Psychology, 35(1)658-663.
- Belzer, K. D., DZurilla,T. J. & Maydeu, A. "Problem solving and trait anxiety as predictors of stress in a college student population". Journal of personality and individual differences, 33(4), 573-585.
-Coreyog, S. D. (2000). Theory and practice. Brooks-Cole; 2000.
-DZurilla,T. J. & sheedy, C. F. (1991). "Relation between social problem solving ability and subsequent level of psychological stress in college students". Journal personal social psychology, 61(5), 841.
-DZurilla, T. J. & Sheedy, C. F. (1992). "The relation between social problem solving ability and subsequent level of academic competence in college students". Cognitive Therapy and Research, 16(5), 589-599.
-Gumora, G., & Arsenio, W. F. (2002). "Emotionality, emotion regulation, and school performance in middle school children". Journal of school psychology, 40(5), 395-413.
-Gellis, Z. D. & Kenaley, B. (2008). "Problem-solving therapy for depression in adults: a systematic review". Research on Social Work Practice; 18(2): 117-131.
-Kant, G. L. & DZurilla, T. J. (1997). "Social problem-solving as a mediator of stress-related depression and anxiety in middle-aged and elderly community residents". Cognitive Therapy and Research, 21, 73-96.
- Lazarus, R. S. & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
-Lubker, J. R. & Etzel, E. F. (2007). "College adjustment experiences of first-year students: disengaged athletes, nonathletes, and current varsity athletes". Journal of Student Affairs Research and Practice, 44(3), 37–41. -
-Malouff, J. M., Thorsteinsson, E. B. & Schutte, N. S. (2007). "The efficacy of problem solving therapy in reducing mental and physical health problems: a meta-analysis". Clinical Psychology Review; 27(1): 46-57.
-Meijer, S. A. (2010). "styles and locus of control as predictors for psychological adjustment of adolescents with a chronic illness", Social Science & Medicine.
- Rosenhan, D. & Seligman, M. E. D. (1999). "Abnormal psychohogy". J Health Social Behaves. 314:(2)32; 21.
-Salami, S. O. & Aremu, A. O. (2006). "Relationship between problem-solving ability and studying behavior among school-going adolescents in southwestern Nigeria". Electronic Journal of Research in Educational Psychology; 4(1):139-154.
-Thoits, P. A. (1986). "Social support as coping assistance". Journal of Conselling and Clinical psychology, 54, 419-423.
- William, D. A. (2007). Neuroendocrine Mechanisms, Stress Coping Strategies, and Social Dominance: Comparative Lessons about Leadership Potential. Government Research Bureau at the University of South Dakota.