با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن روانشناسی اجتماعی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی تربیتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

اختلالات عصبی رشدی، اختلالاتی هستند که در آن‌ها رشد و تحول مغز یا دستگاه عصبی مرکزی در دوران رشد مختل می‌شود و هم‌زمان با رشد فرد بر حافظه، توانایی یادگیری، هیجانات و روابط اجتماعی تأثیر منفی می‌گذارد. برای بهبود ابعاد رشد ازجمله رشد شناختی، هیجانی، عاطفی و شناخت اجتماعی این افراد، برنامه‌های مختلفی وجود دارد که در این میان آموزش نظریه ذهن، یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات مطرح‌شده در روانشناسی تحولی است. پژوهش حاضر با روش فراتحلیل و باهدف ترکیب پژوهش‌های انجام‌شده درزمینه آموزش نظریه ذهن و ابعاد رشدی فراگیران دارای اختلالات عصبی رشدی انجام‌شده است. جامعه آماری فراتحلیل حاضر پژوهش‌های در دسترس مرتبط با آموزش نظریه ذهن و ابعاد رشد است که در بین سال‌های 1388 تا 1400 منتشرشده‌اند. بر اساس ملاک‌های تعریف‌شده ورود و خروج پژوهش‌های اولیه و نیز تحلیل حساسیت 64 اندازه اثر از 22 مطالعه اولیه توسط نرم‌افزار CMA موردبررسی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اندازه اثر خلاصه مدل تصادفی برابر با 687/0 بود که ازنظر آماری معنی‌دار بوده و بیانگر تاثیر مثبت آموزش نظریه ذهن و به کاربستن آن بر ابعاد رشدی فراگیران است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meta-Analysis of the Effectiveness of Interventions Based on Mind Theory on Developmental Dimensions (Cognitive, Social, Emotional and Social Cognition) of Learners with Developmental Neurological Disorders

نویسندگان [English]

  • Salaam Rahimi
  • Fatemeh Alipoor

PhD student in Educational Psychology, Shahid Madani University of Azerbaijan, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Neurodevelopmental Disorders are disorders in which the development of the brain or central nervous system is impaired during development and, as a person grows, they negatively affect memory, learning ability, emotions, and social relationships. To improve the dimensions of development, including cognitive, emotional, emotional and social cognition of these people, there are various programs, among which teaching the theory of mind, is one of the most controversial issues in developmental psychology. The present study was conducted by meta-analysis method with the aim of combining the researches done in the field of teaching the theory of mind and developmental dimensions of learners with developmental neurological disorders. The statistical population of the present meta-analysis is the available research related to teaching the theory of mind and the dimensions of growth, which were published between 2009 and 1400. Based on the defined criteria of entry and exit of initial studies and sensitivity analysis, 64 effect sizes from 22 initial studies were reviewed and analyzed by CMA software. The results showed that the effect size of the random model summary was equal to 0.687 which was statistically significant and indicates the positive effect of teaching the theory of mind and applying it on the developmental dimensions cognition of children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theory of Mind
  • Developmental Dimensions
  • Social Cognition
  • Neuro Developmental Disorders
  • Meta-Analysis
اسدی گندمانی، ر.؛ نسائیان، ع.؛ ادیب سرشکی، ن. و کریملو، م.(1392). «تأثیر آموزش نظریه ذهن بر ارتقاء همکاری، خویشتن‌داری و قاطعیت کودکان پسر اتیستیک 7-12 سال از دیدگاه معلمان». فصلنامه کودکان استثنایی. 13 (3)، 44-33.
انصاری نژاد، س.؛ موللی، گ. و ادیب سرشکی، ن (1390). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر ارتقا سطوح نظریه ذهن دانش آموزان کم‌توان ذهنی آموزش پذیر». پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره (مطالعات تربیتی و روان‌شناسی). 1(2)، 105-120.
آب شیرینی، م.؛ عسگری، پ. ؛ حیدرئی، ع. ر. و نادری، ف (1399) . «اثربخشی آموزش مبتنی بر نظریه ذهن و روش تیچ بر سطح مهارت‌های ارتباطی و تعامل اجتماعی در کودکان طیف اتیسم». مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. 6(63).
بخشی بارزیلی، م.؛ پورمحمدرضای تجریشی، م.؛ ادیب سرشکی، ن. و میکاییلی، ع (1392). «تأثیر آموزش نظریه ذهن بر بهبود مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان با ناتوانی هوشی تحولی». آرشیو توان‌بخشی (توان‌بخشی). 14(2)، 61-69.
بهادری، ا. و پناهی، م (1397). «اثربخشی آموزش تکالیف نظریه ذهن در افزایش سطح تعامل اجتماعی و ارتباط کودکان اتیستیک». جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش. 9، 37-28.
خیراله بیاتیانی، غ. ر.؛ حافظی، ف.؛ عسگری، پ. و نادری، ف (1399). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر خود پنداره و اضطراب در دانش آموزان ناتوان یادگیری با نقش تعدیل‌کنندگی اختلال نقص توجه- بیش فعالی». فصلنامه علمی - پژوهشی روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی. 11(41)، 88-71.
ساکت محجوب، م.؛ خسروجاوید، م. و کافی سید، م (1393). «تأثیر آموزش نظریه ذهن در مهارت‌های اجتماعی و خود پنداره کودکان نارساخوان». مجله مطالعات ناتوانی. ۴ (۴)، 84-91.
سیفی، ر.؛ صالحی عمران، ا. و پناهنده وانسفلی، خ (1394). «اثربخشی مداخله نظریه ذهن بر ارتقاء سطوح نظریه ذهن کودکان دارای اتیسم با عملکرد بالا». توانمندسازی کودکان استثنایی. 6(2)، 1-8.
شهابی، ر. ‌ا (1397). «تغییر الگوی تفاوت‌های جنسیتی در عملکرد شناختی؛ آیا شناخت در ایران به سمت زنانه شدن پیش می‌رود؟». پژوهش‌نامه زنان. 9(23)، 73-99.
صاری نژاد، س.؛ موللی، گ. و ادیب، ن (1390). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر ارتقاء سطوح نظریه ذهن دانش آموزان کم‌توان ذهنی آموزش پذیر». پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره. 1(2)، 105-120.
عبداله‌زاده رافی، م.؛ ادیب سرشکی، ن.؛ حسن‌زاده اول، م.؛ پورمحمدرضای تجریشی، م. و یزدانی، ع. ع (1393). «اثر آموزش حالت‌های ذهنی بر نظریه ذهن دانش‌آموزان کم‌توان ‌ذهنی». روانشناسی افراد استثنایی. 4(16)، 158-123.
فرنیا، و.؛ فرجی، ر.؛ رشیدی، ع. ر.؛ داوری نژاد، ع.؛ سالمی، ص. و خانگی، م (1399). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر مهارت‌های اجتماعی دانش آموزان دارای اختلال نافرمانی مقابله‌ای». پژوهش‌های مشاوره. 19(74)، 91-105.
کریم زندی، م. ؛ پور حسینی لیله کوهی، ف.؛ مصدق فیروزآبادی، ص. و محسنی طارمسری، م (1398). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر مهارت اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان دارای اختلال یادگیری ویژه با آسیب خواندن». مجله مطالعات ناتوانی. (9)، 60-69.
کشاورز، س.؛ کاکاوند، ع. ر. و دشت دار، ه (1398). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر کاهش مشکلات هیجانی ـ رفتاری-اجتماعی نوآموزان پیش‌دبستانی». نشریه علمی روانشناسی اجتماعی. 7(51)، 99-107.
گلچهره رحیمی، ز.؛ طبیبی، ز. و مشهدی، ع (1399). «اثربخشی آموزش نظریه ذهن بر افزایش نظریه ذهن و مهارت‌های اجتماعی کودکان مبتلابه اوتیسم با کارکرد بالا». همایش ملی خانواده، اختلال اوتیسم و چالش‌های همراه، تهران.
نریمانی، م. و اصغری شربیانی، ع (1398). «تأثیر آموزش نظریه ذهن در ارتقاء نظریه‌ی ذهن و بهبود مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر مبتلابه اختلال ارتباط اجتماعی (پراگماتیک) ». دو فصلنامه علمی- پژوهشی شناخت اجتماعی. 8(2)، 30-40.
 هادی، ف (1395). «تأثیر آموزش نظریه ذهن بر مهارت‌های اجتماعی و خود ادراکی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری 8 تا 12 ساله». دانشکده. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
American Psychiatric Association, A. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Vol. 3): American Psychiatric Association Washington, DC.
Atherton, G., & Cross, L. (2018). Seeing more than human: autism and anthropomorphic theory of mind. Frontiers in psychology, 9, 528.
Baron-Cohen, S. (2002). The extreme male brain theory of autism. Trends in cognitive sciences, 6(6), 248-254.
Bishop, T. W. (2018). Mental Disorders and Learning Disabilities in Children and Adolescents: Learning Disabilities. FP essentials, 475, 18-22.
Cohen., J. (2013). Statistical power analysis for the behavioral sciences: Academic press.
Dan, O., & Raz, S. (2018). Response patterns to emotional faces among adolescents diagnosed with ADHD. Journal of attention disorders, 22(12), 1123-1130.
Eagly, A. H. (2013). The science and politics of comparing women and men: A reconsideration The SAGE handbook of gender and psychology (pp. 11-28): SAGE Publications Inc.
Eliot, L. (2009). Pink brain, blue brain: How small differences grow into troublesome gaps-and what we can do about it: Houghton Mifflin Harcourt.
Erfani Adab, E., Mesr Abadi, J., & Zavvar, T. (2014). The role of the meta cognitive agent, Indicators of academic achievement: Meta-analysis of relevant research studies in the country. Iranian Higher Education, 5 (3), 165-200. URL: http://ihej .ir/article- 601-1-fa.html [Persian]
Golshekoh, F., & Pasha, R. (2017). The effectiveness theory of mind and Applied Behavior Analysis in reducing ADHD unpleasant behavior. Journal of Psychological Studies, 13(3), 165-182.
Grazzani, I., Ornaghi, V., Conte, E., Pepe, A., & Caprin, C. (2018). The relation between emotion understanding and theory of mind in children aged 3 to 8: The key role of language. Frontiers in psychology, 9, 724.
Halpern, D. F., Eliot, L., Bigler, R. S., Fabes, R. A., Hanish, L. D., Hyde, J.,... Martin, C. L. (2011). The pseudoscience of single-sex schooling. Science, 333(6050), 1706-1707.
Happé F., Cook J. L., Bird G. (2017). The Structure of Social Cognition: In(ter)dependence of Sociocognitive Processes. Annu. Rev. Psychol. 68 243–267. 10.1146/ annurev-psych-010416-044046.
Hattie, J. (2008). Visible learning: A synthesis of over 800 meta-analyses relating to achievement: routledge.
Hofmann, S. G., Doan, S. N., Sprung, M., Wilson, A., Ebesutani, C., Andrews, L. A., Harris, P. L. (2016). Training children’s theory-of-mind: A meta-analysis of controlled studies. Cognition, 150, 200-212.
Hyde, J. S. (2014). Gender similarities and differences. Annual review of psychology, 65, 373-398.
Isaksson, J., Neufeld, J., & Bölte, S. (2021). What’s the Link Between Theory of Mind and Other Cognitive Abilities–A Co-twin Control Design of Neurodevelopmental Disorders. Frontiers in psychology, 12.
Isaksson, J., Van’t Westeinde, A., Cauvet, É., Kuja-Halkola, R., Lundin, K., Neufeld, J.,... Bölte, S. (2019). Social cognition in autism and other neurodevelopmental disorders: a co-twin control study. Journal of autism and developmental disorders, 49(7), 2838-2848.
Jacobs, E., & Nader-Grosbois, N. (2020). Affective and Cognitive Theory of Mind in children with intellectual disabilities: how to train them to foster social adjustment and emotion regulation. J. Educ. Train. Stud, 8, 80-97.
Küçükparlak, İ., Karaş, H., Kaşer, M., & Yildirim, E. A. (2021). The Relationship of Theory of Mind and Attachment Characteristics with Disease Severity in Social Anxiety Disorder. Archives of Neuropsychiatry, 58(1), 63.
Lecheler, M., Lasser, J., Vaughan, P. W., Leal, J., Ordetx, K., & Bischofberger, M. (2021). A matter of perspective: An exploratory study of a theory of mind autism intervention for adolescents. Psychological reports, 124(1), 39-53.
Lense, M. D., Ladányi, E., Rabinowitch, T.-C., Trainor, L., & Gordon, R. (2021). Rhythm and timing as vulnerabilities in neurodevelopmental disorders. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 376(1835), 20200327.
Maccoby, E. E. (2007). Historical overview of socialization research and theory. Handbook of socialization: Theory and research, 1, 13-41.
Mary, A., Slama, H., Mousty, P., Massat, I., Capiau, T., Drabs, V., & Peigneux, P. (2016). Executive and attentional contributions to Theory of Mind deficit in attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD). Child Neuropsychology, 22(3), 345-365.
McDermott, C. H., & Noles, N. S. (2018). The role of age, theory of mind, and linguistic ability in children’s understanding of ownership. PloS one, 13(10), e0206591.
Özbaran, B., Kalyoncu, T., & Köse, S. (2018). Theory of mind and emotion regulation difficulties in children with ADHD. Psychiatry research, 270, 117-122.
Ozonoff, S. (2015). Early detection of mental health and neurodevelopmental disorders: the ethical challenges of a field in its infancy: Wiley Online Library.
Pahlke, E., Hyde, J. S., & Allison, C. M. (2014). The effects of single-sex compared with coeducational schooling on students’ performance and attitudes: A meta-analysis. Psychological bulletin, 140(4), 1042.
Pastorino, G. M. G., Operto, F. F., Padovano, C., Vivenzio, V., Scuoppo, C., Pastorino, N., Coppola, G. (2021). Social Cognition in Neurodevelopmental Disorders and Epilepsy. Frontiers in Neurology, 12.
Pineda-Alhucema, W., Aristizabal, E., Escudero-Cabarcas, J., Acosta-Lopez, J. E., & Vélez, J. I. (2018). Executive function and theory of mind in children with ADHD: A systematic review. Neuropsychology Review, 28(3), 341-358.
Razza, R. A., & Blair, C. (2009). Associations among false-belief understanding, executive function, and social competence: A longitudinal analysis. Journal of applied developmental psychology, 30(3), 332-343.
Refaeilzadeh, P., et al. (2009). "Cross-validation." Encyclopedia of database systems 5: 532-538.
Sadker, D. M. (2010). Teachers, schools and society.
Şahin, B., Bozkurt, A., Usta, M. B., Aydın, M., Çobanoğlu, C., & Karabekiroğlu, K. (2019). Theory of Mind: Development, Neurobiology, Related Areas and Neurodevelopmental Disorders. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar, 11(1), 24.
Şahin, B., Karabekiroğlu, K., Bozkurt, A., Usta, M. B., Aydın, M., & Çobanoğlu, C. (2018). The relationship of clinical symptoms with social cognition in children diagnosed with attention deficit hyperactivity disorder, specific learning disorder or autism spectrum disorder. Psychiatry investigation, 15(12), 1144.
Shakoor, S., Jaffee, S. R., Bowes, L., Ouellet‐Morin, I., Andreou, P., Happé, F.,... Arseneault, L. (2012). A prospective longitudinal study of children’s theory of mind and adolescent involvement in bullying. Journal of child psychology and psychiatry, 53(3), 254-261.
Sivaratnam, C., Newman, L., & Rinehart, N. (2018). Emotion-recognition and theory of mind in high-functioning children with ASD: Relationships with attachment security and executive functioning. Research in autism spectrum disorders, 53, 31-40.
Slaughter, V., Imuta, K., Peterson, C. C., & Henry, J. D. (2015). Meta‐analysis of theory of mind and peer popularity in the preschool and early school years. Child development, 86(4), 1159-1174.
Smit, L., Knoors, H., Hermans, D., Verhoeven, L., & Vissers, C. (2019). The interplay between theory of mind and social emotional functioning in adolescents with communication and language problems. Frontiers in psychology, 10, 1488.
Wade, M., Prime, H., Jenkins, J. M., Yeates, K. O., Williams, T., & Lee, K. (2018). On the relation between theory of mind and executive functioning: A developmental cognitive neuroscience perspective. Psychonomic bulletin & review, 25(6), 2119.